Mimo wielu przeciwności losu i skomplikowanej historii regionu folklor kaszubski nie tylko przetrwał, ale w ostatnich latach jego popularność rośnie. Do największych skarbów Kaszubów należą rzemiosło, haft oraz język. W języku kaszubskim wydawane są książki i czasopisma oraz nadawane programy RTV. Kaszubskie gminy wspierają nauczanie języka regionalnego. Gdzie nauczymy się kaszubskiego?
Zdaniem wielu językoznawców, dialekt kaszubski to jeden z pięciu głównych dialektów polskich, którym mówią Kaszubi zamieszkujący obecnie zwarty obszar (etniczny) historycznego Pomorza Gdańskiego (dziś województwa pomorskiego). Kaszubszczyzna należy do grupy języków zachodniosłowiańskich i lechickich. Ulegała wpływom języka dolnoniemieckiego, staropruskiego i połabskiego, choć wykazuje cechy wspólne z dialektami wielkopolskim i mazowieckim.
Język kaszubski nauka
Niektórzy językoznawcy żartują, że język kaszubski jest starszy niż polski, bowiem wiele słowiańskich wyrazów w języku polskim zanikło, a w kaszubskim wciąż istnieją. Kaszubi w odróżnieniu od mieszkańców innych regionów mogą pochwalić się literaturą we własnym języku. Pierwszym Kaszubem piszącym w rodzimym języku był żyjący w XIX wieku Florian Ceynowa. Obecnie język kaszubski można zdawać na maturze.
Status prawny języka kaszubskiego reguluje ustawa z 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym. Na Pomorzu uczy się go ok. 20 tys. dzieci i młodzieży. Naukę może rozpocząć każdy uczeń (nie musi posiadać korzeni kaszubskich), którego rodzic złoży odpowiedni wniosek w sekretariacie szkoły. Dla uczniów, którzy zostali zapisani na język kaszubski w szkole, nauka zaliczana jest do obowiązkowych zajęć edukacyjnych (zapis w arkuszu ocen i na świadectwie wśród przedmiotów obowiązkowych, wpływ na klasyfikację i promowanie).
Język kaszubski dla dzieci w szkole
Zgodnie z przepisami, szkoła umożliwia uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury. Nauka języka kaszubskiego organizowana jest przez dyrektora szkoły na pisemny wniosek rodziców ucznia. Język kaszubski dla dzieci w szkole może być nauczany w osobnych grupach i oddziałach lub w zespołach międzyszkolnych.
Nauczanie języka regionalnego może być organizowane w szkołach lub oddziałach w formie odrębnych zajęć. Oddziały są organizowane, jeżeli na naukę języka kaszubskiego zostanie zgłoszonych co najmniej siedmiu uczniów danej klasy w szkole podstawowej lub co najmniej 14 uczniów danej klasy w liceum ogólnokształcącym.
Gdzie uczą języka kaszubskiego
Gdzie można nauczyć się języka kaszubskiego? Nauczanie na potrzeby lokalnej społeczności prowadzą m.in. ośrodki kultury, stowarzyszenia czy fundacje. Na Uniwersytecie Gdańskim można studiować kaszubistykę oraz etnofilologię kaszubską, kierunek całkowicie poświęcony kulturze kaszubskiej.
Uniwersytet Gdański prowadzi również studia podyplomowe dla absolwentów studiów II stopnia posiadających uprawnienia do nauczania w szkole, które przygotowują nauczycieli merytorycznie i dydaktycznie do nauczania kolejnego przedmiotu, jakim jest język kaszubski.
W których gminach uczą języka kaszubskiego? Jak podaje Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, największy procentowy udział uczniów uczęszczających na lekcje kaszubskiego w ogólnej liczbie uczniów odnotowano w gminach Trzebielino (powiat bytowski), Linia (wejherowski), Studzienice (bytowski), Sulęczyno (kartuski) i Cewice (lęborski). W nauczaniu kaszubskiego przodują powiaty bytowski, kartuski, kościerski, pucki i morski słupski.
Nauka języka kaszubskiego online
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie organizuje zdalny kurs języka kaszubskiego. Aby dołączyć do rekrutacji, trzeba wysłać mailem formularz zgłoszeniowy. Zajęcia, dzięki którym można poznać język kaszubski za darmo odbywają się poprzez komunikator Skype. Kursy online na platformie ZOOM prowadzi także Kaszubski Uniwersytet Ludowy.
Dotacje na język kaszubski
Niedawno Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji ogłosiło podział dotacji celowych w roku 2024. Należą do nich dotacje na język kaszubski, w tym kursy języka kaszubskiego, letnia szkoła języka kaszubskiego, kultury i historii Kaszub, wydawanie czasopisma ze stronami kaszubskojęzycznymi oraz dodatków kaszubskojęzycznych „Najô Ùczba” i „Stegna”, organizacja konferencji metodyczno-dydaktycznych dla nauczycieli języka kaszubskiego.
Rady gminy mogą przekazywać dodatkowe środki organizacjom lub instytucjom, które realizują zadania służące zachowaniu i rozwojowi języka kaszubskiego. O takie środki może występować szkoła. W tym celu powinna skontaktować się z odpowiednim organem samorządu terytorialnego, aby poznać warunki stawiane przed zainteresowanym.
Problemy tego rodzaju reguluje Rozporządzenie MEN z 14 listopada 2007 w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym.
Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym z 2005 roku gwarantuje finansowanie nauki języka kaszubskiego jako języka regionalnego z budżetu państwa. Z dotacji korzysta m.in. dwujęzyczna prywatna szkoła polsko-kaszubska w Wejherowie, jedyna taka placówka w tym regionie.
