Kaszuby to nie tylko Bałtyk i nadmorskie plaże, malownicze jeziora, wioski i miasteczka z tradycyjną zabudową, skanseny, pozostałości po Krzyżakach i średniowieczne mury obronne czy muzea etnograficzne. To również zabytki przemysłu, w tym szlak zabytków hydrotechniki, który tworzą elektrownie, mosty, kanały, śluzy, zapory i młyny. Do największych skarbów Kaszubów należy rozbudowane rzemiosło.
Z czego słyną Kaszubi? Z przywiązania do lokalnej tradycji, posiadania własnego języka oraz kultywowania obyczajów ludowych. Ich poczucie regionalnej tożsamości i odrębności sprawia, że tereny na Pomorzu są wyjątkowe w skali całego kraju. Mimo wielu przeciwności losu, dorobek wielu pokoleń nie tylko przetrwał, ale jego popularność wciąż rośnie dzięki pieczołowitej ochronie tradycji przez mieszkańców.
Jakie są zabytki na Kaszubach?
W Gdańsku trzeba przede wszystkim zwiedzić zabytki Prawego Miasta, w tym gotycko-renesansowy Ratusz Głównego Miasta, gotycką Bazylikę Mariacka, Wielką Zbrojownię, dziewięć bram miejskich i pięć baszt. W Gdyni polecamy Kościół Świętego Michała Archanioła, Dworzec Morski, Willę Gryf, Dom Żeglarza Polskiego, Dom Rybaka czy Rezerwat Przyrody Kępa Orłowska, a w Sopocie warto zobaczyć latarnię morską, molo, Operę Leśną, Krzywy Domek przy Monciaku, Dom Zdrojowy czy słynne wille.
Ale cenne zabytki to nie tylko Gdańsk, Gdynia czy Sopot. Świadectwa bogatej historii regionu znajdziemy w Lęborku. Podczas spaceru po najstarszej części miasta zobaczymy dobrze zachowane średniowieczne mury wraz ze słynną Basztą Bluszczową, pozostałość po zamku krzyżackim, historyczny szpichlerz, ulicę Staromiejską z secesyjnymi i eklektycznymi kamieniczkami, neogotycki ratusz, do którego przylega dawny skarbiec czy kościół św. Jakuba z XIV wieku.
Co zobaczyć na Kaszubach? W Wejherowie trzeba odwiedzić muzeum, które mieści się w dawnym domu wakacyjnym gen. Józefa Hallera. W Słupsku warto zwiedzić Zamek Książąt Pomorskich, gdzie znajduje się Muzeum Pomorza Środkowego, a także gotyckie bramy, młyn będący jednym z najstarszych obiektów przemysłowych na ziemiach polskich, neogotycki ratusz z tarasem widokowym, Basztę Czarownic, we wnętrzu której na śmierć czekały kobiety uznane za czarownice oraz kościół mariacki z krzywą więżą.
Zabytki przemysłowe na Kaszubach
Osobom, które zainteresowane są zabytkami przemysłowymi na Kaszubach polecamy Szlak Zabytków Hydrotechniki z elektrowniami, mostami, kanałami, śluzami, zaporami czy młynami. Zabytki hydrotechniki wkomponowane w krajobraz Pomorza uważane są za dzieła sztuki inżynierskiej. Słupia, Radunia i Wierzyca to rzeki, które zostały wykorzystane do budowy elektrowni wodnych. Szczególnie warto odwiedzić jedną z najstarszych elektrowni czynnych do dziś na świecie, która znajduje się w Soszycy.
Szlak obejmuje aż 27 elektrowni wodnych, sześć kanałów, trzy akwedukty, pięć śluz, siedem mostów, jedenaście młynów wodnych, kuźnię wodną, zaporę, twierdzę wodną i przepompownię. Łącznie ponad 60 obiektów.
Na Raduni znajduje się osiem elektrowni wodnych: w Rutkach, Łapinie, Bielkowie, Straszynie, Prędzieszynie, Kuźnicach, Juszkowie i Pruszczu Gdańskim. Na szlaku elektrowni w dorzeczu Słupi jest pięć: Skarszów Dolny, Krzynia, Strzegomino, Gałąźnia Mała i Struga, a w dorzeczu Łupawy sześć kolejnych, z których trzy (w Smołdzinie, Żelkowie i Poganicach) są udostępnione do zwiedzania.
Lokalnymi ciekawostkami są akwedukt w Grabinach-Zameczku, zwodzone mosty żuławskie, zabytkowa kuźnia na Potoku Oliwskim, Przekop Wisły, Śluza Przegalina, kanały Brdy i Wdy, czy akwedukt w Fojtowie.
Co warto zobaczyć w Szwajcarii Kaszubskiej?
Szwajcaria Kaszubska położona na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego to region z licznymi jeziorami polodowcowymi, które połączone rzekami i strugami tworzą piękne szlaki wodne. Jednym z nich jest tzw. kółko raduńskie, czyli szlak łączący 14 jezior (m.in. Raduńskie, Ostrzyckie, Brodno Wielkie, Kłodno, Patulskie). Za najbardziej malowniczą część Szwajcarii Kaszubskiej uważa się okolice Szymbarku.
Aplikacja „Szwajcaria Kaszubska” poleca park rekreacyjny w Miechucinie nad Jeziorem Wielkim. Jedną z najładniejszych miejscowości w Szwajcarii Kaszubskiej jest Chmielno nad Jeziorem Białym, miejscowość znana z dorocznego Festiwalu Kultury Kaszubskiej.
Chmielno to jeden z najsłynniejszych ośrodków garncarstwa na Kaszubach. Miejscowi garncarze wykonywali m.in. dzbany, garnki, talerze, kufle, dwojaki, wazy, wazony czy donice. Naczynia wyrabiano ręcznie z gliny przy użyciu koła garncarskiego, o czym można przekonać się w muzeum ceramiki kaszubskiej. Wyroby zakładu Neclów cieszyły się wielkim uznaniem, a manufaktura była słynna na całą Polskę. W kilkupiętrowym budynku turyści poznają historię rodziny Neclów, własnoręcznie lepią ceramikę oraz oglądają tradycyjne piece do wypalania garnków.
Kaszuby samochodem w jeden dzień
Odwiedzając Kaszuby w weekend, warto zobaczyć niedokończony zamek w Łapalicach. Budowę rozpoczął w 1979 roku gdański rzeźbiarz Piotr Kazimierczak, ale zabrakło mu środków. Pozwolenie wystawione było na jednorodzinny dom z pracownią o powierzchni 170 mkw., który stopniowo rozrósł się do 5 tys. mkw. W 2006 powiatowy inspektor nadzoru budowlanego nakazał rozbiórkę budowli, a w 2013 wydano decyzję o zaniechaniu dalszych robót na zamku.
Podczas jednodniowej wycieczki na Kaszuby polecamy do odwiedzenia również dom do góry nogami w Szymbarku, Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich, Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie czy most kolejowy w Bytowie.
