Kaszuby to region rozciągający się od Pomorza Gdańskiego aż po Bory Tucholskie. Zamieszkują go Kaszubi, którzy wyróżniają się bardzo ciekawym folklorem. Mimo wielu przeciwności losu, dorobek wielu pokoleń nie tylko przetrwał, ale jego popularność wciąż rośnie dzięki pieczołowitej ochronie tradycji przez mieszkańców tych terenów. Do największych skarbów Kaszubów należą rozbudowane rzemiosło, piękny haft oraz język, który można zdawać na maturze.
Folklor Kaszubów propaguje przede wszystkim Kaszubski Park Etnograficzny, gdzie oprócz języka można poznać również bogatą kulturę Kaszubów. Główne organizacje to Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Stowarzyszenie Ziemia Pucka oraz Stowarzyszenie Discantus. Ważnym uzupełnieniem aktywności kaszubskich organizacji pozarządowych w zakresie rozwoju języka jest działalność regionalnych domów kultury oraz Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, a także Muzeum Ziemi Puckiej im. Floriana Ceynowy w Pucku.
Kultywowanie kultury
Zdaniem wielu językoznawców, dialekt kaszubski to jeden z pięciu głównych dialektów polskich, którym mówią Kaszubi zamieszkujący obecnie zwarty obszar (etniczny) historycznego Pomorza Gdańskiego (dziś województwa pomorskiego). Kaszubszczyzna należy do grupy języków zachodniosłowiańskich i lechickich. Ulegała wpływom języka dolnoniemieckiego, staropruskiego i połabskiego, choć wykazuje cechy wspólne z dialektami wielkopolskim i mazowieckim.
Niektórzy językoznawcy żartują, że język kaszubski jest starszy niż polski, bowiem wiele słowiańskich wyrazów w języku polskim zanikło, a w kaszubskim wciąż istnieją. Kaszubi w odróżnieniu od mieszkańców innych regionów mogą pochwalić się literaturą we własnym języku. Pierwszym Kaszubem piszącym w rodzimym języku był żyjący w XIX wieku Florian Ceynowa. Obecnie język kaszubski można zdawać na maturze.
Ludność kaszubska lubi się bawić, śpiewać i tańczyć, o czym świadczy duża ilość pieśni i tańców zachowanych do dziś. To jeden z dowodów, że ochrona tradycji jest wartością dziedziczoną z pokolenia na pokolenie. W ostatnich latach wzrasta zainteresowanie Kaszubów ich rodzimą tradycją, w czym pomagają twórcy ludowi. Kaszubi czują się odrębną grupą etniczną, ale przy różnych okazjach manifestują swoje przywiązanie do Polski.
Hafty kaszubskie
Długą tradycję na Kaszubach ma haft, który początkowo powstawał w klasztorach norbertanek w Żukowie i benedyktynek w Żarnowcu. Motywy identyfikowane jako kaszubskie umieszczano już w XVII i XVIII wieku na czepcach oraz obrusach ołtarzowych i innych kościelnych przedmiotach. Tkaniny zdobiono motywami roślinnymi (tulipanami, liliami, margaretkami i owocami granatu), które w XX wieku zaadoptowano do wielobarwnego haftu kaszubskiego.
Z biegiem czasu wykształciły się różne szkoły haftowania. Najstarsza, wdzydzka charakteryzuje się bogatym wzornictwem z wyjątkowo kolorowymi kompozycjami z przewagą niebieskiego, czerwonego, zielonego, czarnego i żółtego. Szkoła żukowska posługuje się siedmioma kolorami i jest bardziej oszczędna we wzory, szkoła pucka to charakterystyczne motywy sieci, fal i mikołajka nadmorskiego, a szkoła wejherowska wyróżnia się motywami chryzantem, dalii, astrów, bzu i groszku.
Garncarstwo
Jedną z najstarszych dziedzin rzemiosła ludowego Kaszub jest garncarstwo. Kaszubskie rzemiosło podupadło wprawdzie w XIX wieku wraz z rozwojem przemysłu i nasyceniem rynku tanimi wyrobami przemysłowymi, ale od początku XX wieku przeżywa renesans z inspiracji znanych etnografów z Wdzydz – Teodory i Izydora Gulgowskich. Trudny dla rzemiosła czas przetrwały dwa kaszubskie warsztaty rzemieślnicze o profilu garncarskim, z których do dziś działa jeden. Przy zakładzie w Chmielnie czynne jest również muzeum ceramiki kaszubskiej.
Najsłynniejszymi ośrodkami garncarstwa były Kościerzyna, Kartuzy, Niezabyszewo i Chmielno. Garncarze wykonywali m.in. dzbany, garnki, talerze, kufle, dwojaki, wazy, wazony czy donice. Naczynia wyrabiano ręcznie z gliny przy użyciu koła garncarskiego, później suszono je przez kilka dni, po czym nakładano przezroczystą glazurę i wypalano w piecu. Następnie naczynia malowało się i ponownie wypalało.
Obecnie garncarstwo nie spełnia już wyłącznie funkcji użytkowej, ale również zdobniczą i dekoracyjną. W sprzedaży dostępne są m.in. serwisy kawowo-herbaciane i obiadowe z wzornictwem kaszubskim. Ceramika kaszubska często występuje w kolorze białym, beżowym, brązowym, czarnym, żółtym, zielonym lub granatowym. Nowoczesne interpretacje tradycji pomagają w realizacji podstawowego celu, jakim jest kultywowanie kultury.
Regionalne produkty
Współczesna kuchnia kaszubska opiera się na tradycyjnych recepturach. Jednym z ciekawszych przepisów jest ruchanka, owalny placek o złocisto-brązowej, chropowatej skórce z żytniego ciasta chlebowego. Nazwa pochodzi od kaszubskiego słowa “wyruchane”, czyli wyrośnięte i wyrobione. W przeszłości ruchanki spożywano z cukrem i popijano kawą zbożową, a obecnie przyrządza się je często z ciasta drożdżowego i mąki pszennej. Podobnie jak pączki, placki smaży się w tłuszczu na patelni z obu stron, niekiedy dodaje się jabłka, bitą śmietanę i dżem.
W niektórych restauracjach, a szczególnie podczas imprez regionalnych jak festiwale rzemiosła, można skosztować kaszubski tort z fasoli, przygotowany z fasoli i migdałów oraz przekładany marmoladą i podawany z lukrem. Inny specjał lokalny, to kaczka po pomorsku z farszem z kaczych podrobów i mielonej wieprzowiny, podawana z sosami pieczarkowym, kasztanowym lub pomarańczowym.
