Aleja Filozofów i Wyspa Łabędzia to bodajże najbardziej urokliwe zakątki Kartuz, położone na uboczu, w zasadzie – na skraju miasta, jednocześnie – tuz obok słynnej kolegiaty.

Gaj Świętopełka. Słowiański rodowód

Nad jeziorem Klasztornym Małym, w pobliżu kolegiaty znajduje się Gaj Świętopełka. Tak mieszkańcy Kartuz nazywają niewielki kompleks leśny służący rekreacji. Skąd taka nazwa? Być może w miejscu tym odbywały się pogańskie obrzędy, znajdowały się tu otoczone czcią drzewa. Ta kwestia pewnie pozostanie już nierozstrzygniętą. Tak czy inaczej przywodzi na myśl słowiańskie korzenie pradawnych mieszkańców tej ziemi.

Aleja Filozofów. Święty spokój i betonowa ścieżka

Wzdłuż brzegu jeziora biegnie Aleja Filozofów. W tym przypadku znany jest powód, dla którego to miejsce tak nazwano. Otóż ta urokliwa ścieżka biegnąca tuż przy brzegu jeziora, była miejscem kontemplacji, modlitwy i rozmyślań, jakim oddawali się kartuscy mnisi.

Obecnie (jesień 2017) miasto chce dokonać remontu nawierzchni Alei Filozofów, która jest podmokła i zabłocona. Plany miasta wzbudzają kontrowersje wśród mieszkańców, gdyż zamierza się wybudować tu ścieżkę betonową (w miejsce obecnej – zwykłej, „naturalnej”).

Wyspa Łabędzia. Wspomnienie kąpieliska

Prowadzi ona do miejsca zwanego Wyspą Łabędzią. Wyspa połączona jest z brzegiem drewnianym mostkiem, znajdują się tu ławki i wiata. Roztacza się stąd wyjątkowo ładny widok na sylwetkę kolegiaty znajdującej się po drugiej stronie jeziora. Warto zaznaczyć, ze widok ten nie zmienił się od czasów dwudziestolecia międzywojennego.

Na początku XX wielu miasto wybudowało w tym miejscu kąpielisko. Można też było wypożyczyć tu łodzie. Wówczas Kartuzy były popularną (głównie wśród gdańskich Niemców) miejscowością turystyczną.

Obecnie wody jeziora Klasztornego Małego są zanieczyszczone na tyle, że kąpiel w jeziorze jest wzbroniona. Władze Kartuz zapowiedziały zmianę tego stanu rzeczy, jednak – jak na razie, żadnych zdecydowanych kroków w tym kierunku nie podjęto. Dodać można, że usunięcie zanieczyszczeń może oznaczać konieczność usunięcia osadu z dna jeziora, co jest przedsięwzięciem trudnym i dość czasochłonnym.