Chełm to trzeci pod względem liczby mieszkańców – po Lublinie i Zamościu – ośrodek miejski w województwie lubelskim. Miasto położone ledwie 21 km od granicy z Ukrainą i 42 km od granicy z Białorusią wyróżnia się niezwykle bogatą historią, na którą składają się dzieje trzech kultur – polskiej, ruskiej i żydowskiej. Chełm ma wiele do zaoferowania miłośnikom historii, architektury oraz odpoczynku na łonie natury.
Dlaczego warto odwiedzić Chełm? Istnieje mnóstwo odpowiedzi na to pytanie. Miłośnikom historii malowniczo położony nad rzeką Uherką obecnie ok. 60-tysięczny Chełm może zaimponować całą gama zabytków, które zostały odrestaurowane i czekają na turystów. Najstarsze z nich znajdują się na wzniesieniu Górki Chełmskiej.
Zabytki i atrakcje historyczne Chełma
Góra wznosi się w centralnej części miasta, gdzie już w X wieku stał gród obronny, a w XIII stuleciu postawiono zamek książęcy Daniela Romanowicza. W XVII wieku zamek w Chełmie został zniszczony, a później rozebrany. Badania archeologiczne odkryły istnienie kamiennego, wapiennego palatium i cerkwi poświęconej Św. Janowi Złotoustemu. W XIV wieku król Kazimierz Wielki wystawił murowaną wieżę obronną.
W miejscu dawnego grodziska usypano kopiec o wysokości około 15 m zwany Kopcem Niepodległości, na którym umieszczono Krzyż Jubileuszowy poświęcony w 1998 roku. Od 1983 roku całe wzniesienie stanowi pomnik przyrody. Na wzgórzu stoi XVIII-wieczna katolicka katedra Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, która powstała jako unicka cerkiew, a ta stanęła w miejscu cerkwi prawosławnej z XVI wieku.
Chełmska Góra
Górka Chełmska stanowi atrakcyjny punkt widokowy na miasto. Na wzniesieniu warto zobaczyć także barokową Bramę Uściługską, Pałac Biskupów Unickich, klasztor bazylianów, dzwonnicę oraz pomnik prymasa Stefana Wyszyńskiego. Pasjonaci architektury i sztuki zainteresują się w Chełmie barokowym kościołem pw. Rozesłania św. Apostołów, będącym dziełem słynnego architekta Pawła Fontany czy cerkwią pw. św. Jana Teologa.
W Chełmie znajduje się wiele zabytków i kamienic pożydowskich. Najwięcej zobaczysz na ul. Lubelskiej. Część pożydowskich kamienic posiada dobudowane na tyłach tzw. kuczki, w których mieszkańcy obchodzili święto Sukkot. Najlepiej zachowała się kuczka przy kamienicy na Reformackiej 23A. Warto odwiedzić również synagogę na rogu Kopernika i Krzywej oraz cmentarz żydowski, który powstał jeszcze w średniowieczu.
Podziemia kredowe
To unikatowy na skalę światową labirynt podziemnych korytarzy wykutych w skale kredowej, której złoża zalegają pod powierzchnią miasta i ciągną się pod całym Starym Miastem na kilku kondygnacjach. W całej Europie znajdują się tylko dwa tego typu miejsca! W Chełmie wydobywano kredę do celów gospodarczych już w średniowieczu. Wydobycie przerwano w XIX wieku, kiedy wydrążone chodniki zagroziły bezpieczeństwu mieszkańców.
Eksploatacja pokładów kredy tradycyjnymi metodami trwała aż do początków XX wieku. W latach 70. ub. wieku przystosowano fragmenty korytarzy do potrzeb turystycznych, udostępniając do zwiedzania 2-km trasę, która stanowi obecnie największą atrakcję miasta i regionu.
Legendy i opowieści związane z podziemiami
Wycieczki w podziemia możliwe są wyłącznie pod opieką przewodnika. Spacerując po tym labiryncie, można zapoznać się z przygotowanymi dla turystów ekspozycjami. Jeśli dopisze ci szczęście, spotkasz Ducha Bielucha. Legenda głosi, że w czasach przedchrześcijańskich w kredowej jaskini na szczycie Chełmskiej Góry mieszkał potężny brunatny niedźwiedź. Przebywając ciągle w kredowej jaskini, nabrał białej barwy.
Mieszkańcy grodu powoli przyzwyczaili się do sąsiada. Pewnego razu niespodziewanie na Chełm napadli dzicy najeźdźcy. Gdy obrońcy ulegli już przewadze wroga, pojawił się biały niedźwiedź i pokonał napastników. Od tego czasu biały niedźwiedź pomiędzy trzema dębami jest godłem miasta. Jego duch pilnuje ukrytych w podziemiach skarbów.
Muzeum Ziemi Chełmskiej
Placówka gromadzi zabytki z przeszłości Chełma i ziemi chełmskiej od średniowiecza do czasów współczesnych. Posiada zbiory historyczne, przyrodnicze, archeologiczne, etnograficzne oraz sztuki. Łącznie jest to około 20 tys. unikalnych eksponatów, w tym dokumenty, ogłoszenia, fotografie, dawne pocztówki, prasa, pamiątki osobiste znanych w regionie chełmskim osób, materiały dokumentujące pradzieje, wczesne i późne średniowiecze Chełma i okolic, malarstwo, grafika oraz rzeźba.
Do najcenniejszych zabytków należy bogaty zbiór chełmskich ogłoszeń okupacyjnych, a także dokumenty z podpisami królów polskich, zbiory motyli dziennych i nocnych oraz rzemiosło artystyczne: lampy, zegary, meble, wyroby ze srebra. Zbiory polskiego malarstwa i grafiki XIX i pierwszej połowy XX wieku zdobią portrety osób związanych z ziemią chełmską, m.in. Poletyłłów, Zajdlerów, Cieszkowskich, Wacława Rzewuskiego, Scholastyki Świrskiej i Wojciecha Węgleńskiego.
Rezerwat przyrody „Bagno Serebryskie”
Miłośnikom przyrody i odpoczynku na łonie natury rekomendujemy rezerwat „Bagno Serebryskie” w powiecie chełmskim w obszarze Chełmskiego Parku Krajobrazowego, który chroni unikalne w Europie niskie torfowiska węglanowe. O ich rzadko spotykanym charakterze świadczy duże nagromadzenie rzadkich i chronionych roślin i zwierząt. Torfowiska na mało przepuszczalnym kredowym podłożu porasta roślinność takich gatunków, jak kłoć wiechowata, turzyce Davalla i Buxbauma, marzyca ruda i pełnik europejski.
Zdjęcie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Che%C5%82m,_Bazylika_NMP.JPG
