Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej została przetłumaczona na język kaszubski. Pierwsze egzemplarze tego wyjątkowego wydawnictwa zostaną zaprezentowane w stulecie Niepodległości, dokładnie 11 listopada 2018 roku.
Jak brzmi nasza konstytucja po kaszubsku? Posłuchajmy…
Ze starë ò òbstojenié i przińdnotã naji Òjczëznë,
pò doprzińdzenim w 1989 rokù do mòżlëwòtë niepòdleżnégò i demòkraticznégò
stanowieniô ò ji kawlu,
më, Pòlsczi Nôród – wszëtcë mieszkańcë Rzeczëpòspòliti
i ti wierzący w Bòga
co je swiôdczëną prôwdë, sprawiedlëwòtë, dobra i snôżotë,
jak i niewëznôwający ti wiarë,
a te òglowé wôrtnotë wëprowôdzający z jinszich zdrzódłów,
równy w prawach i w òbrzészkach wedle pòspólnégò dobra – Pòlsczi…
Większa świadomość praw i swobód
Jak informuje Krzysztof Rek, prezes Stowarzyszenia Otwarte Kaszuby (które jest autorem całej inicjatywy), najpierw Konstytucja będzie rozpowszechniana [za darmo] do instytucji i szkół. Jednocześnie prezes stowarzyszenia zapewnia, że jeśli będzie takie zapotrzebowanie, możliwy jest dodruk.
Wydanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w języku kaszubskim stanowi element obchodów 100-lecia Niepodległości. Jak przekonuje Krzysztof Rek, jest również wyrazem szacunku do kultury kaszubskiej, kaszubskiego języka oraz literatury.
Wòlnosc człowieka pòdlégô prawnémù chrónieniémù.
Kòżdi mô òbrzészk szónowac wòlnotë i prawa jinszich. Nikògò ni mòże przëmùszac do robieniô tegò, czegò prawò mù nie nakazëje.
Ògrańczenia w zôkrãżim kòrzëstaniô z kònstitucyjnëch wòlnosców i prawów mògą bëc ùstanowióné leno w ùstôwie i leno tedë, czedë są mùszebné w demòkraticznym państwie dlô jegò bezpiekù abo pùblicznégò pòrządkù, czë téż do chrónieniô strzodowiszcza, zdrowiô i pùbliczny òbëczajnotë, abò wòlnotë i praw jinszich personów. Ògrańczenia ne ni mògą narësziwac jistotë wòlnoscë i praw.
– Dyskusja wokół Konstytucji i praworządności pokazała, że wielu mieszkańców nie miało dotąd styczności z najważniejszymi aktami prawnymi, stąd być może tak małe przywiązanie do Ustawy Zasadniczej – tłumaczy Krzysztof Rek. – Upowszechnianie Konstytucji, wartości, jakie z sobą niesie – a często są to bardzo praktyczne wartości dla mniejszości, jaką są Kaszubi – jest dla nas bardzo ważne. Oczywistym efektem będzie większa świadomość praw i swobód obywatelskich.
Niasta i chłop w Rzeczëpòspòliti Pòlsczi mają równé prawa w żëcym rodzynnym, pòliticznym, spòlëznowim i gòspòdarczim.
Niasta i chłop mają òsoblëwie równé prawò do sztôłceniô, przëjimaniô do robòtë i awansów, do jednaczégò wënadgrodzeniô za robòtã ti sami wôrtoscë, do spòlëznowégò zagwësnieniô i do zajimaniô stanowiszczów, sprôwianiô fónkcjów a téż zwëskiwaniô pùblicznëch czestnotów i òdznaczeniów.
Bliskie Kaszubom: prawo, trójpodział władzy, społeczeństwo i demokracja obywatelska…
Krótki tekst do wydania Konstytucji w języku kaszubskim napisał również prof. Edmund Wittbrodt,
Prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Publikujemy je w całości (wyróżnienia fragmentów pochodzą od redakcji).
Oddajemy do rąk Czytelników Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej przetłumaczoną na język kaszubski. Tego trudnego zadania podjęła się Danuta Pioch. Wyzwanie wielkie, bo wiele wyrazów i zwrotów w tekście trzeba było potraktować w sposób opisowy, gdyż specyficzny język dokumentu nie znajduje odniesień wprost w
języku kaszubskim. Jednakże efekt pracy jest znakomity. Ogromnie Jej za to dziękuję w imieniu całej społeczności kaszubskiej. Cieszę się, że Konstytucja, podstawowe prawo każdej społeczności i najważniejszy akt prawny państwa, może być czytana teraz w naszej rodnej mowie.
Będzie ona mogła być wykorzystywana nie tylko w nauczaniu języka kaszubskiego, ale także w przekazie wiedzy na temat ustroju państwa, którego fundamentem jest prawo, trójpodział władzy, społeczeństwo i demokracja obywatelska, a także samorządność, w której jest również odniesienie do wiary naszych ojców. Te wartości nam, Kaszubom, są bardzo bliskie.
Idee te głosili nasi wielcy poprzednicy, jak chociażby Lech Bądkowski, ks. Janusz Pasierb, Tadeusz Bolduan, stąd często je przywołujemy. Dziś języka kaszubskiego uczy się ponad dwadzieścia dwa tysiące uczniów z udziałem około sześciuset nauczycieli. Wielu Kaszubów ze starszego pokolenia też biegle posługuje się językiem pisanym. Ma więc kto z przetłumaczonej na język kaszubski Konstytucji korzystać.
Tak się składa, że kaszubska wersja Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ukazuje się w roku jubileuszu stulecia odzyskania przez nasz kraj niepodległości. Przekład można zatem potraktować jako wydarzenie symboliczne. Historia Kaszub i Pomorza była bardziej złożona niż pozostałych części naszego kraju. Dla nas pełna i prawdziwa niepodległość przyszła nieco później, wiąże się z zaślubinami Polski z morzem w 1920 roku. Przy okazji stulecia przypominamy wielu działaczy kaszubskich, takich jak chociażby: Hieronim Derdowski, Antoni Abraham, Jan Karnowski, Aleksander Majkowski, ks. płk. Józef Wrycza czy Franciszek Kręcki, którzy zabiegali o polskość Kaszub i Pomorza. Doskonałym podkreśleniem ich działań są słowa Hieronima Derdowskiego: „Ni ma Kaszub bez Pòlonii, a bez Kaszub Pòlsczi”. Symultaniczne wydanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w języku polskim oraz języku kaszubskim, może być kolejnym symbolem tej jedności. Na koniec chcę również podziękować pomysłodawcom przedsięwzięcia, członkom Stowarzyszenia Otwarte Kaszuby. Bez tej inicjatywy dyskusja o fundamentalnym prawie Rzeczypospolitej w języku kaszubskim nie byłaby możliwa.
Rzeczpòspòlitô Pòlskô zagwësniwô pòlsczim òbëwatelóm przënôleżącym do nôrodnëch i etnicznëch miészëznów wòlnotã zachòwaniô i rozwiju swòjégò jãzëka, ùtrzëmaniô òbëczajów i tradicjów a téż rozwiju gwôsny kùlturë.
Nôrodné i etniczné miészëznë mają prawò do twòrzeniô swòjich institucjów edukacyjnëch, kùlturalnëch i institucjów, co mają starã ò chrónienié religijny juwernotë a téż do bëtnictwa w rozsądzywanim sprawów ticzącëch sã kùlturowi juwernotë.
