Kapłan:
– Modlę się do Pani Sianowskiej Królowej Kaszub o pomoc w usunięciu rzeźb demonów w gminie Linia. Chryste, który wiesz, co kryje się w głębi ludzkich serc, zmiłuj się nad nami. Panie Jezu, który wciąż zabiegasz o nasze nawrócenie, zmiłuj się nad nami.
Jest poniedziałek, 17 lutego 2020 roku, minęła osiemnasta. W Sanktuarium Matki Bożej Królowej Kaszub w Sianowie, najważniejszej kaszubskiej świątyni, trwa nowenna. Przez dziewięć kolejnych dni wierni modlą się do Najświętszej Panienki o usunięcie figur przedstawiających fantastyczne postacie z kaszubskiej mitologii, ustawionych w sąsiedniej gminie Linia, w ramach szlaku turystycznego „Poczuj kaszubskiego ducha”.
Do zebrania wiejskiego w Lini zostały dwa dni.
***
20 lutego 2020 roku, dziewiąta rano. Dzień po zebraniu wiejskim. Bogusława Engelbrecht, wójt gminy Linia:
– Całą noc nie spałam. Jestem w szoku. Ten krzyk, ta nienawiść… Tyle lat pracuję w tym środowisku, ale czegoś takiego jeszcze nigdy nie widziałam.
***
Dzień spotkania, 19 lutego, dochodzi 18.00. Mieszkańcy miejscowości Linia wypełnili po brzegi całą salę. Przy stole prezydialnym zasiada sołtys, wójt Bogusława Engelbrecht, radni, protokolantka. W pierwszych rzędach, z przodu sali jakby więcej kobiet, z tyłu miejsca zajęli głównie mężczyźni.
Sołtys otwiera spotkanie. On jest tu gospodarzem, przedstawia porządek obrad. Omówienie zeszłorocznego budżetu gminy, przedstawienie przyszłorocznego budżetu, plany inwestycyjne, sprawy różne.
Wszyscy, jednogłośnie przyjmują porządek obrad.
Pani wójt omawia budżet, jak były wydawane pieniądze. Zapowiada, co zostanie zrobione w tym roku.
Sprawy różne. Czy ktoś chce zabrać głos?
Jedna pani zaczyna mówić o potrzebie kuchni w żłobku. Wójt odpowiada, korki od prądu nie dają rady, trzeba zwiększyć moc, to się załatwi. Ktoś przerywa:
– Zmieńta temat bo się nudno robi.
Trudno oprzeć się wrażeniu, że wszyscy tu dzisiaj przyszli w sprawie duchów. Może nie tylko, będą się pojawiać również inne tematy, zwykłe dla lokalnej społeczności – kanalizacja, drogi, oświetlenie. Ale duchy będą najważniejsze.
Zaczyna się. Głos zabiera jedna z pań z przodu sali:
– Jesteśmy oczerniani, poniżani, wyśmiewani. Bronimy swojej wiary. A chodzi nam o te demony…
Śmiechy z tyłu sali.
– Dajcie się wypowiedzieć, nie przerywajcie! Stawiacie pomniki demonom, przecież to zło! Po co nam te demony, przecież wszyscy jesteśmy chrześcijanami!
Mężczyzna z tyłu sali przerywa:
– Jedno pytanie, była pani w Gdańsku przy fontannie Neptuna? To też demon!
Robi się coraz bardziej gorąco. Część zebranych zdejmuje kurtki, coraz większe wypieki na twarzy. Powietrze jakby gęstniało. Szczególnie z przodu sali. Tył nastawiony bardziej rozrywkowo. Uśmieszki. Im więcej uśmieszków z tyłu, tym większe emocje z przodu.
Pani wójt na razie milczy, obserwuje. Hałas się wzmaga.
…to jest takie proste. Trzeba słuchać nas, mieszkańców, nie chcemy tu żadnych demonów…
…modlić się do kościoła idźcie…
…nie! wyznajemy Boga całym życiem swoim…
…co wam przeszkadzają figurki!…
…to całe wyszydzanie nas i oczernianie, te wszystkie media, przecież to jest straszne, diabelskie…
…jesteście w mniejszości!…
…my trzymamy z Bogiem (fraza z Hymnu Kaszubskiego)…
…ale te rzeźby to jest nasze kaszubskie dziedzictwo!…
…jakie dziedzictwo? Chrześcijaństwo to jest nasze dziedzictwo! Taki demon to nie jest zabawka, to jest zło!”
…a zabawki jakie kupujesz dzieciom? Diabełka też mu kupujesz!…
…ja diabełka nie kupuję!…
…dajcie spokój, co wam te figury przeszkadzają…
…co się pani wtrąca? nie wtrącaj się!…
Raz po raz rozlegają się brawa. Przód sali to przeciwnicy figur, chcą ich usunięcia. Tył sali to zwolennicy figur, chcą ich pozostawienia. Przód sali bije sobie brawo, tył sali – sobie. Widać dokładnie, kto jest po której stronie.
Czasem sala cichnie. Pani z przodu, pod ścianą zabiera głos, który teraz jest słyszalny.
– Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus. Jedna pani z Tłuczewa obraża nas. My wierzącymi jesteśmy w domu, w pracy, wszędzie. Nie tylko w kościele. Kościół jest dla nas żebyśmy w nim rozmawiali z Panem Bogiem. Jest nam bardzo, bardzo przykro. Mamy w konstytucji zapisaną wolność wyznania i wolność słowa. Na całą gminę wszyscy się z nas śmieją…
Pani ma rację. Rzeczywiście, tylne rzędy, głównie mężczyźni, pod nosem się śmieją, gdy mówi pani spod ściany.
Młody mężczyzna z kitką od dłuższego czasu trzyma rękę uniesioną w górze.
– Jest tolerancja w Polsce i są również osoby innych wyznań. To, co robicie, z waszym wyznaniem, może obrażać uczucia religijne innych osób. Jest część mieszkańców, którzy chcą pozostawienia rzeźb – nie pomników, ale zwykłych figur, które świadczą o naszych kaszubskich korzeniach. Chrześcijaństwo również przejęło zabobony, jak je pani nazywa, od wiary pogańskiej. Ja jestem niewierzący i mam do tego prawo.
Przerywa mu jedna z pań z przodu sali:
– A ty jesteś nasz w ogóle?
– No tak…
– To jesteś zbłądzony.
Gromki śmiech z przodu sali.
…dobrze mu powiedziała!…
Mężczyzna z kitką nie daje się zbić z tropu.
– I mam do tego prawo, tak samo jak i pani!
Brawa z tyłu sali.
Mija 19.00. Przód sali stopniowo przejmuje inicjatywę.
Pani spod ściany zabiera głos coraz częściej, coraz więcej mówi o tym, że demonom nie wolno stawiać pomników, bo to przecież gmina chrześcijańska i wszyscy tutaj to są chrześcijanie. Raz po raz wskazuje na wiszący na ścianie krucyfiks. Coraz więcej emocji wkłada w to mówienie, w końcu krzyczy.
Zresztą nie tylko ona.
…my was kochamy, naprawdę, wybaczamy wam, tylko zróbcie wszystko, żeby pozbyć się demonów!…
…wszyscy jesteśmy chrześcijanami, odprowadzamy wnuki do szkół i nie chcemy mijać demonów!…
Tył sali już prawie nie zabiera głosu. Poszczególni mężczyźni machają rękami, manifestując, że z tymi kobietami z przodu nie ma sensu gadać.
Wójt próbuje zabrać głos. Wszyscy wiedzą, że walczy o pozostawienie figur.
– Paaani kłamieee! – przód sali nie daje jej dojść do głosu.
Dyrektorka Gminnego Domu Kultury (gorąca zwolenniczka pozostawienia figur) odczytuje tekst napisany przez dr Eugeniusza Pryczkowskiego, wiceprezesa Zarządu Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Jest zatytułowany „Strzeżcie się fałszywych proroków…”.
Szlak „Poczuj kaszubskiego ducha jest świadectwem bogatej kultury Kaszub i Pomorza. Podkreśla istnienie pięknej mitologii kaszubskiej. W ten sposób stawia Kaszuby i Kaszubów w szeregu światłych nacji kontynentu europejskiego…”.
Z przodu sali gwar. Prawie nikt nie słucha tam słów Eugeniusza Pryczkowskiego.
Przewija się temat papieża Franciszka, który w zeszłym roku wprowadził do kościoła figurkę indiańskiego bóstwa płodności i Matki Ziemi. Wspomina o tym sama wójt, wspomina jedna z radnych.
– Eee tam, wiemy to, i co z tego? – kilka osób przerywa i macha ręką na Franciszka.
Co jakiś czas wraca temat petycji, którą przeciwnicy rzeźb złożyli kilka miesięcy temu w Urzędzie Gminy, żądali w ten sposób usunięcia figur.
– Co się stało z nasza petycją?! Złożyliśmy petycję, do tej pory nie mamy odpowiedzi – młoda pani blondynka staje się nagle jedną z przywódczyń ruchu na rzecz usunięcia demonów. W odróżnieniu od poprzedniczek i poprzedników z jej opcji, nie porusza argumentów teologicznych, tylko prawne i odnoszące się do praw człowieka i demokracji. To jednak nie znaczy, że jest opanowana – wręcz przeciwnie. Głos jej drży, emocje sięgają zenitu, zdaje się, że łzy napływają do oczu. Zwraca się do pani wójt bezpośrednio, powołuje się na kodeks postępowania administracyjnego: – Doskonale pani wie, że urząd ma miesiąc na udzielenie odpowiedzi, pytam więc – gdzie jest ta odpowiedź? Dlaczego pani nie odpowiada na naszą petycję? Dlaczego pani nie chce nam odpowiedzieć?!
Kobieta, w miarę mówienia, kroczy naprzód, jest coraz bliżej stołu prezydialnego. Kontynuuje drżącym głosem zwracając się wprost do pani wójt:
– Dlaczego nie odpowiada pani na głos mieszkańców?!
Coraz bardziej aktywny jest pan w jasnej koszuli, z przodu sali. Wstał z miejsca, wymachuje rękami, krzyczy. Krzyczy pani wójt w twarz. W ogólnym zgiełku trudno usłyszeć, co konkretnie krzyczy. Ale z pewnością nie jest to nic miłego.
Najpierw nieśmiało, ale coraz wyraźniej przebija się temat głosowania.
Przód sali jest przekonany, że ma większość, coraz częściej i głośniej domaga się wprowadzenia głosowania do porządku obrad. Sołtys się broni, że porządek obrad już raz został przegłosowany, nie było tam żadnego głosowania, koniec kropka.
Spotkanie trwa już prawie dwie godziny, mężczyźni z tyłu sali zaczynają wychodzić. Kręcą głowami, machają rękami, zdają się mówić, ze ta cała awantura jest bez sensu, i nie chcą mieć nic wspólnego z przodem sali.
Tymczasem z przodu:
– GŁO-SO-WA-NIE! GŁO-SO-WA-NIE! GŁO-SO-WA-NIE!
…demokracja!…
…wolność słowa!…
…wolność wyznania!…
…konstytucja!…
Pani wójt:
– Jeśli mielibyśmy głosować, mieszkańcy powinni być uprzedzeni, że będzie głosowanie. Jest wielu, którzy chcieliby zagłosować, ale nie ma ich tu na sali, nie przyszli, bo nie wiedzieli, że będzie takie głosowanie. A powinni o tym wiedzieć. Wtedy będziemy mieli większą frekwencję, więcej ludzi zagłosuje…
– GŁO-SO-WA-NIE!
Pani wójt także zbiera się do wyjścia. Przechodząc przez rozentuzjazmowany tłum ma spięty wyraz twarzy. Patrzy pod nogi, przed siebie, idzie zdecydowanym krokiem w stronę drzwi.
– Zostajemy! Nikt z nas nie wychodzi! GŁO-SO-WA-NIE!
Młoda blondynka stoi teraz przy stole prezydialnym, trzyma dokument „statut sołectwa”. Czyta fragment, z którego wynika, że uchwały zapadają na spotkaniach wiejskich zwykłą większością głosów.
Minęła dwudziesta, rozpoczyna się trzecia godzina spotkania. Tylna połowa sali cały czas wychodzi, dość ostentacyjnie. Wychodzący uważają spotkanie za zakończone. Po chwili z tyłu nie ma już nikogo, został tylko przód sali.
Im mniej osób z tyłu sali, tym bardziej, donośniej przód sali domaga się głosowania. Zostali już tylko przeciwnicy rzeźb, radni i sołtys. To on tu jest gospodarzem spotkania, on je otworzył i on je ma zakończyć.
Czas mija, gwar nie cichnie. Sołtys, razem z radnymi, przez dobrych kilkanaście minut wczytuje się w statut sołectwa.
Godzina 20:25. Sołtys z zabiera głos, z początku nie może przekrzyczeć domagających się głosowania. W końcu zalega cisza.
– Zarządzam głosowanie. Kto jest za usunięciem figur?
Las rąk. Dokładnie 45.
– Kto jest przeciw?
Jedna ręka w górze.
– Kto się wstrzymał?
Pięć rąk w górze.
– A ty co?!
Jedna pani z przodu krzyczy do młodego chłopaka z tyłu sali. On na moment kuli się w sobie.
– Ja…? Ja głosowałem za usunięciem… – mówi słabym głosem.
– No! – pani się uspokaja.
Sołtys podaje wyniki głosowania. Sala szaleje z radości. Gromkie brawa, gesty triumfu.
Pani spod ściany unosi ręce do góry:
– Jezus zwyciężył!
***
20 lutego, po dziewiątej rano, dzień po zebraniu.
– Dlaczego pani wczoraj opuściła salę?
Odpowiada Bogusława Engelbrecht, wójt gminy Linia.
– Ludzie zaczęli wychodzić, spotkanie się wtedy zakończyło.
– A jednak sołtys i radni zostali na sali. Sołtys nawet zarządził głosowanie.
– Sołtys powiedział przy stole prezydialnym, że spotkanie jest zakończone. Protokolantka nagrywała przebieg spotkania. Mamy to nagrane. Spotkanie się wtedy zakończyło.
– Co będzie dalej? Uzna pani, że głosowanie jest nieważne?
– Uważam że mieszkańcy powinni wiedzieć przed spotkaniem, że w porządku obrad jest głosowanie. Porządek obrad był podany do publicznej wiadomości, i głosowania tam nie było. Jeszcze nie wiem co zrobię. Próbuję ochłonąć. Zasięgnę rady mecenasa.
– Rzeźba kaszubskiego ducha zniknie z Lini?
– Będę walczyć, żeby nie zniknęła.
***
Ile osób wyszło z Sali po dwudziestej?
Na liście obecności są 102 podpisy. Cztery osoby w ogólnym zamieszaniu się nie podpisały, ale uczestniczyły w spotkaniu, wszyscy je widzieli. Razem – 106 osób. Oddano głosów 51. Wychodzi na to, że z sali wyszło 55 osób – większość.
***
To było kolejne spotkanie wiejskie w gminie, poświęcone sprawie szlaku „Poczuj kaszubskiego ducha”. Wcześniej mieszkańcy sołectwa Osiek zadecydowali o usunięciu figury ze przestrzeni swojej miejscowości. Na jej miejscu ksiądz proboszcz z Rozłazina postawił figurę Chrystusa Króla. W kolejnych dwóch miejscowościach – Kętrzynie i Zakrzewie mieszkańcy, na podobnych spotkaniach zdecydowali o usunięciu figur. W Smażynie, Lewinku, Lewinie, Tłuczewie, Strzepczu, Kobylaszu, Potęgowie rzeźby zostaną. Dziś (20 luty 2020) odbędzie się spotkanie wiejskie w Miłoszewie.
***
Do Urzędu Gminy wpłynęły petycje od przeciwników rzeźb (stan na styczeń 2020):
- Osiek: petycję podpisało 50 osób na 107 dorosłych mieszkańców (47 proc.).
- Niepoczołowice: 96 podpisów, 359 dorosłych mieszkańców (28 proc.).
- Linia: 181 podpisów, 1429 dorosłych mieszkańców (13 proc.).
- Zakrzewo: 48 podpisów, 245 dorosłych mieszkańców (20 proc.).
- Potęgowo: 4 podpisy, 33 mieszkańców (12 proc.).
