Zamość to szczytowe osiągnięcie renesansowej myśli urbanistycznej, wymieniane wśród najwspanialszych zespołów urbanistycznych na świecie. Miasto wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO otaczają renesansowe fortyfikacje bastionowe, a większość starówki stanowią renesansowe, kolorowe kamienice. Dużo mniej zabytków znajdziemy w sąsiednim Krasnymstawie, ale i tutaj atrakcji turystycznych nie brakuje.
Zamość został założony w XVI wieku przez kanclerza Jana Zamoyskiego na szlaku handlowym łączącym Europę zachodnią i północną z Morzem Czarnym. Miasto zbudował pochodzący z Padwy włoski architekt Bernardo Morando.
Zamość – perła renesansu
Zamość jest doskonałym przykładem miasta renesansowego, które zachowało pierwotny plan, fortyfikacje oraz liczne budowle łączące włoskie i środkowoeuropejskie tradycje architektoniczne. Najczęściej fotografowanymi obiektami są manierystyczno-barokowy ratusz oraz kamienice i katedra, ale miejsc godnych uwiecznienia w Zamościu nie brakuje.
Rynek Wielki
Centralnym punktem Starego Miasta w Zamościu jest Rynek Wielki. W północnej jego pierzei dominuje zabytkowa siedziba władz miasta. Ratusz wzniesiony w XVI wieku, obecną formę otrzymał w XVIII wieku. Posiada 52-metrową wieżę zegarową oraz szerokie, wachlarzowe schody. Latem z wieży codziennie w południe słychać hejnał, ale tylko w trzy strony świata. Według legendy, hetman Jan Zamoyski zakazał grać trębaczowi w kierunku Krakowa.
Turystów zadziwia renesansowa architektura ratusza, jak i rozlokowane przy Rynku Wielkim zabytkowe kamienice z podcieniami, które są najbardziej charakterystyczna cechą architektury Zamościa. Trzeba wiedzieć, że w mieście zachowało się najwięcej, bo aż 55 zabytkowych podcieniowych kamienic w Polsce.
Kolorowe kamienice i ich historia
Początkowo zabudowa kamienic była jednopiętrowa, ale już w XVII wieku zostały one podwyższone o drugie piętro wraz z attyką. Najbardziej znane są budynki położone w otoczeniu Rynku Wielkiego, gdzie w trzech pierzejach – wschodniej, południowej i zachodniej znajduje się po osiem kamienic, a w czwartej, północnej – pięć i ratusz.
Jednym z najstarszych budynków jest kamienica Morandowska przy pierzei południowej, którą zaprojektował dla swej rodziny Bernardo Morando. Najbliżej ratusza znajduje się zielona kamienica Wilczkowska, obok stoi żółta Rudomiczowska, a kolejna, czerwona, to kamienica Pod Aniołem. Szafirową elewację posiada kamienica Pod Małżeństwem, zaś najmniejsza, złota, to kamieniczka Pod Madonną.
Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła
Także Bernard Morando zaprojektował zamojską kolegiatę (od 1992 katedra), konsekrowaną w 1637 roku. Wybudowana została w stylu renesansowym z domieszką późnorenesansowych i późniejszych detali i dekoracji. Oprócz ołtarza głównego zachwyca architektura naw.
Na uwagę zasługują znajdujące się w kościele kaplice z najważniejszą, pw. Przemienienia Pańskiego, gdzie znajduje się płyta nagrobna Jana Zamoyskiego wykonana z czarnego marmuru i ozdobiona złoconymi inskrypcjami, insygniami władzy i herbami. Szczątki Jana spoczywają w podziemnej krypcie pod kaplicą.
Arsenał Zamojski. Muzeum Fortyfikacji i Broni
Muzeum Fortyfikacji i Broni Arsenał jest oddziałem Muzeum Zamojskiego. Na terenie muzeum znajdują się zabytkowe prochownia i arsenał oraz pawilon Pod Kurtyną, nowy budynek ukryty w zrekonstruowanym wale fortecznym. Dla Jana Zamoyskiego arsenał był nie tylko składem broni niezbędnej do obrony twierdzy, ale miejscem ekspozycji jego kolekcji broni.
Synagoga w Zamościu
Zamojska synagoga zaliczana jest do jednej z najpiękniejszych synagog w Polsce. Wybudowana została na początku XVII wieku w centrum dzielnicy żydowskiej. Na szczególną uwagę zasługuje wnętrze sali modlitw z bogatymi dekoracjami późnorenesansowymi. Do głównej sali przylegają dwa babińce. Synagoga zarządzana jest przez Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, która udostępnia obiekt zwiedzającym.
Krasnystaw – miasto z tradycjami
W miejscu obecnego Krasnegostawu od początku XIII wieku istniała wieś Szczekarzów, której w 1394 roku król Władysław Jagiełło nadał prawa miejskie. W centrum był czworoboczny rynek, z którego wybiegały ulice. Już w końcu XIV wieku nad rzeką stał murowany zamek. Miasto było własnością państwową, dlatego zatrzymywali się w nim polscy królowie będący przejazdem w okolicach. W XV wieku w dokumentach królewskich obok starej nazwy zaczyna się pojawiać nowa – Krasnystaw.
Wśród zabytków podziwiać można barokowy trójnawowy kościół św. Franciszka Ksawerego z dwiema wieżami zwieńczonymi rzeźbami w drewnie. Wzniesiony został w latach 1695- 1717 według projektu Jana Delamarsa, a budową kierował Jan Huss pochodzący z Węgier. Na uwagę zasługuje Muzeum Regionalne w Krasnymstawie z siedzibą w dawnym kolegium jezuickim. W jego zbiorach znajduje się ok. 10 tys. eksponatów. W refektarzu można obejrzeć rokokowe freski z pierwszej połowy XVIII wieku.
Tereny rekreacyjne nad Wieprzem
W centrum miasta w zatoce rzeki Wieprz pomiędzy ulicami Mostową i Gawryłowa wybudowana została przystań z miejscem do wodowania i wyciągania kajaków oraz slipem dla łodzi ze schodami zejściowymi do wody. Niewykorzystany dotąd potencjał rzeki ma przyczynić się do poprawy dostępności do obiektów dziedzictwa kulturowego miasta. Turyści korzystający z ogólnodostępnej przystani mogą odwiedzić zabytkowe centrum miasta.
Na Lubelszczyznę przyciągają lokalne festiwale i imprezy, a także szlaki turystyczne i unikalna przyroda. Atrakcjami regionu są winiarnie i lokalne wyroby. Zwolennikom odpoczynku na łonie przyrody polecamy rezerwat przyrody „Czarny Las” w gminie Milanów w powiecie parczewskim. Obejmuje powierzchnię prawie 16 ha, gdzie występują dęby szypułkowe w wieku 170 lat, których egzemplarze osiągają niekiedy rozmiary zbliżone do pomnikowych.
Zdjęcie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Zamosc_pierzeja_polnocna.jpg
